sübedey

• tarihte hiç bir komutanın ve hükümdarın alamadığı kadar büyük toprak parçaları ele geçirmiş bir demircinin oğlu olarak dünyaya gelmiş cengiz han'ın en büyük mareşali ve imparatorluğun stratejisti olan tuva türküdür. cengiz hanla nasıl tanıştığı ile ilgili çeşitli rivayetlerden biri bir savaş esnasında cengiz'in atını tek okla vurarak cengiz'i atından düşürmesi sonucu olduğudur ancak aşikar olan geçmişte müslüman olan türklerin göktanrıcı türkleri maveraün nehir ve bugünkü kazakistandan sürmesine karşı gelişmiş olan bir öfke ile göktanrıcı türklerin cengiz ordusuna gönüllü olarak katılmasıdır. öyle ki cengiz'in harzemşahlar karşısına çıkardığı ordu 40-50 binlik bir ordu iken hazar denizine ulaştığında bu ordunun toplamı 200 bine ulaşmıştır.
  sübedey bagatur'un batı tarihçileri tarafından bilinen en büyük başarısı yüzlerce km uzaklıktaki orduları eşgüdümlü olarak hareket ettirerek ard arda avrupanın en güçlü ordularından olan macar ve polonya ordularını kısa sürede yok etmesidir. sübedey'in taktikleri yıldırım savaşının ilk ve en iyi örnekleri olarak kabul edilir ve bugün bir çok ülkede askeri harekat stratejisi kitaplarında okutulmaktadır. moğol devleti her ne kadar sadece barbar bir imparatorluk olarak görülse de imparatorluğun stratejisi fethedilen bölgelerde mutlak iktidarı ve düzeni sağlamak üzerine kurulmuş idi. esasında sübedey'in stratejik zekasını anlamak için sadece eş güdümlü zaferlerini ele almak oldukça hafif kalır ki sübedey avrupa'da irlandaya kadar mutlak iktidarın 20 yıl içerisinde sağlanacağı raporunu cengiz hana iletmiştir.
  bu raporda avrupanın tüm krallarının derebeylerinin kontrol gücü birbirleriyle olan ilişkilerini varlıklı tüccarların siyasetle olan ilişkileri nerede ne zamanda hangi ürünlerin yetiştiği hangi nehrin ne zaman donduğu etnik yapının dinin etkisinin nerede ne kadar olduğu v.s. her şey hesaplanmış ve sonuçları ortaya dökülmüştür. ancak hanın ölümü sonrası kurultay için geri dönülmek zorun da kalınmış daha sonrasında ise sübedey resmen emekliliğini isteyerek tula'ya yerleşerek ölümüne dek savaşlardan ve siyasetten uzak kalmıştır.
  edit: subutay veya subutai batılıların kendi dillerine uyarladıkları isimdir.